سفرنامه مهم، ارزشمند و چندبخشی ژان شاردن، برای اولین بار و بهطور کامل، در فاصله سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۵ خورشیدی (۱۹۵۶ تا ۱۹۶۶ میلادی) و توسط «محمد محمدلوی عباسی»، نویسنده و مترجم ایرانی، به فارسی ترجمه شد.
در تاریخ ایران نیز سفرنامهنویسی، عمری دراز دارد. «سفرنامه ناصر خسرو» یکی از قدیمیترین سفرنامههای ایرانی است که در آن ناصرخسرو، شاعر، دانشمند و جهانگرد ایرانی، جریان سفر خود از خراسان به مکه و بازگشت به شهر زادگاهش که هفت سال به طول انجامید را تمام و کمال شرح میدهد. در دوران صفویه که مسافران بسیاری از اروپا به قصد تجارت یا با اهداف سیاسی به ایران سرازیر میشدند، کتابهای سفرنامهی بسیاری دربارهی ایران و ایرانیان به رشتهی تحریر درآمدند.
نشر اطراف نیز در مجموعهی «تماشای شهر» که به همت علی اکبر شیروانی گردآوری شده، دو مجلد تحت عناوین «چادر کردیم رفتیم تماشا» و «سه روز به آخر دریا» را به سفرنامههای زنان قاجار اختصاص داده است.
به همین جهت است که هنوز نیز قدیمیترین سفرنامههای فارسی ارزش خواندن دارند و میتوان به آنها استناد کرد.
به اعتقاد من، میان همه سرزمینهای گسترده دامن خاور زمین، خواه از نظر دیدن بدایع و شگفتیها و معرفت به معارف و خواه از جهت تحصیل سود مادی که مورد توجه ملل دور قرار گرفته، ایران از هر جهت در مقام اول است؛ زیرا هوای این کشور بسیار ملایم و معتدل و پاکیزه است؛ مردمانش روشناندیش و باهوشند، از نظر روح و احساس و تفکر به ما اروپاییان از اقوام دیگر نزدیکترند. در این سرزمین بسیار چیزهای خوب یافته میشود که در دیگر کشورهای مشرق زمین نظیر آنها نیست. درباره هوای ایران، اغراق نیست اگر بگویم که در سراسر گیتی، هوای کمتر کشوری به صافی و روشنی و پاکیزگی و سلامت هوای ایران وجود دارد. به تحقیق میتوان باور کرد که هوای ایران در داغترین خبرها بیشتر نقاط کشور کاملا خشک است؛ زیرا در این سرزمین دریاچههای پهناور و رودخانهها و شطهای پرآب وجود ندارد تا گرمای خورشید، آب آنها را تبخیر و در فضا پراکنده کند.
تصاویری از صحراهای ایران و پوشش گیاهی این مناطق، روستاها و بناهای تاریخی آن و نیز مردم محلی، پایانبخش سفرنامه گابریل است. آلفونس گابریل درباره اهمیت و جاذبه کویر مینویسد:
یک شاخه شکوفان در جهانی که پرنده مقدس، قلب انسان، میتواند بیارامد و آواز بخواند باقی نخواهد ماند.
این سفرنامهها سفرنامهها نه تنها توصیف مکانها بودند، بلکه مقایسهای بین شرق و غرب ارائه میدادند و به تحولات اجتماعی ایران کمک کردند.
از میان باغ بزرگ و قشنگ و معطری عبور نمودیم و رسیدیم به خانه با صفایی که تالارهای آن هم به کوههای تاروس نظر داشت و هم به بحر خزر؛ هتل و اقامتگاه خلاصه داخل شدیم. اتاق مرتبه پایین، بزرگ و گرد بود و فرشهای ابریشم بر زمین پهن کرده بودند. در وسط آن، حوض مرمری واقع و آب آن مانند بلور صاف و زلال بود. فیالواقع، در این ممالک حاره، آب اهمیت زیاد دارد و دور حوض، گلدانها و ظروف طلای خالص چیده بودند. از آنجا وارد اتاق دیگر شدیم که به همان قسم، مزین بود ولی سه مقابل اتاق اولی، ظروف طلا در آن موجود بود و برای شکوه و تماشا چیده بودند.
برخی این سفرها را دارای انگیزههای خبیثانه میدانند و میگویند این سفرها در پی اهداف استعماری صورت گرفتهاند، زیرا در آنها مردم خاور زمین مورد تمسخر قرار گرفته و حقایق وارونه شدهاند.
اگر دوست دارید از شرایط اجتماعی ایران و بخصوص اصفهان دوران صفوی اطلاعات بیشتری بدست آورید، سفرنامه شاردن یکی از بهترین گزینهها پیش روی شماست.
معرفی ده سفرنامهی مشهور و معتبر نویسندگان ایرانی و خارجی
البته از آل احمد سفرنامههای دیگری چون تاتنشینهای بلوک زهرا، اورازان، سفر به ولایت عزرائیل، سفر روس و سفر آمریکا نیز برجای مانده است.
– کاروانسراها عبارت از ساختمانهای مفصل و عظیمی است که برای اقامت مسافرین و عابرین به وجود آمده است. باید به طور کلی کتذکر شویم که در بلاد آسیا مثل طرق و شوارع اروپا اشخاص و افراد خارجی دیده نمیشود؛ و این موضوع معمول علل مختلف و متعددیست، از جمله این که شهرهای آسیا مثل بلاد اروپا به هیچ وجه کثیرالنفوس نمیباشند. در ایران کاروانسراهای شهرها و طرق و شوارع اقریبا کاملا مشابه همدیگر است و تنها فرقی که مشهود میباشد ان است که در شهرها این قبیل عمارات به طور کلی دو اشکوبه است.